17 Jan Dutch article about AMPrEP (Volkskrant, deel 2)
Haroon Ali – “Alsof je een vitaminepil bij de maaltijd neemt” (deel 2, 16 januari 2016)
Alles went, zelfs een dagelijkse dosis hiv-remmers. Alexander (49), Peter (42) en Giovanni (23) slikken sinds een half jaar iedere dag het preventieve hiv-medicijn PrEP, in de vorm van een blauwe pil.
PrEP vermindert de kans dat je hiv oploopt met 90 procent. ‘In het begin was het best een ding om als gezond persoon zo’n zwaar medicijn te gebruiken’, zegt Alexander. ‘Maar het is nu routine geworden, alsof je een vitaminepil bij de maaltijd neemt.’
De jonge chef-kok Giovanni neemt de pil ’s ochtends bij het ontbijt. Alexander, die steward is, ook, tenzij hij moet vliegen. ‘Dan neem ik de tabletten mee op reis.’ Consultant Peter neemt zijn dagelijkse PrEP-pil liever bij het avondeten. ‘Tijdens weekendjes weg ben ik het wel eens vergeten, daarom heb ik nu een doosje pillen in de auto.’ Je kunt het middel ook alleen vlak voor de seks innemen (en dan de twee dagen erna, als een soort morning-afterpil), maar de mannen willen hun seksleven niet plannen.
Peter, Giovanni en Alexander – niet hun echte namen – doen mee aan een proef van het H-Team (een samenwerking tussen onder meer GGD Amsterdam, Soa Aids Nederland, huisartsen en ziekenhuizen). Tot juni 2018 krijgen 370 deelnemers PrEP. Ruim de helft van alle deelnemers is al begonnen aan de kuur, meldt de GGD, die de proef uitvoert. De andere deelnemers volgen later. Peter en Alexander worden al sinds het begin van de proef door de Volkskrant gevolgd. Giovanni voegt zich nu bij het gesprek, waarin ze hun ervaringen met elkaar delen.
Nieuw snoepje
Peter en Alexander, allebei vrijgezel, genoten vooral in het begin van de onbeschermde seks die ze dankzij PrEP kunnen hebben. De mannen houden hun medicijngebruik en seksuele activiteiten bij via een app. ‘Als ik kijk naar mijn statistieken, had ik de eerste weken bovengemiddeld veel seks’, zegt Peter met een glimlach. ‘Het was ook zomer. Daarna nam het weer af.’ Alexander herkent dat patroon. ‘Het is een nieuw snoepje waar je in het begin erg van geniet. Het gaf een enorm gevoel van vrijheid om de dingen te doen die je nooit mocht doen. Die lol is er nu wel een beetje af.’
Deze geluiden sluiten aan bij Amerikaanse onderzoeken die eerder over PrEP verschenen. In de VS is het preventieve medicijn al langer verkrijgbaar onder de merknaam Truvada en wordt het vaak ook vergoed. Onderzoek laat daar zien dat mannen die PrEP slikken weliswaar minder condooms gebruiken (omdat de kans op hiv verwaarloosbaar is), maar niet per se meer sekspartners hebben. Zowel Peter als Alexander doet het vooral met bekenden, die ze voor de proef ook al kenden.
Voor Giovanni is de lol er nog lang niet af. ‘Dat is de leeftijd’, grappen Peter en Alexander. Giovanni heeft drie jaar een relatie, maar het stel doet het ook met anderen. ‘In Barcelona zijn we voor het eerst naar een homosauna gegaan. Dat zou ik vroeger nooit hebben gedaan. Het voelde wat onwennig, maar na 30 minuten was het alsof ik nooit anders had gedaan.’ De andere, meer ervaren mannen aan tafel moeten weer lachen. ‘Alsof je thuiskomt, hè?’
Met bekende sekspartners deed Peter het voor aanvang van de proef al onveilig. Hij ervaart dus niet veel verschil.
Maar Alexander, die de aidscrisis van de jaren tachtig meemaakte en daar vrienden aan verloor, was altijd een stuk banger voor hiv. Die angst in het achterhoofd, die bij het eerste interview nog zeer aanwezig was, is eindelijk weg. ‘Mijn sekspartners zeggen ook dat ik meer ontspannen ben in bed. Ik zou me vroeger nooit laten neuken zonder condoom, nu kan ik er echt van genieten.’
Het gebruik van PrEP kan bijwerkingen hebben, maar daar hebben Alexander en Peter geen last van gehad. ‘Je moet alleen wel goed hebben gegeten voor je de pil inneemt’, zegt Peter. ‘Het ligt nogal zwaar op de maag.’ Giovanni had wat meer problemen: twee maanden lang had hij wekelijks diarree. Een bekende bijwerking, net als nierklachten. Het was voor Giovanni geen reden om te stoppen. ‘Ik wist dat het vanzelf zou overgaan. Bovendien wegen de voordelen zwaarder.’
De proef ging in juni 2015 van start. Het H-Team vindt het nog te vroeg voor conclusies, maar zegt wel tussentijds verslag uit te willen brengen. Het zal interessant zijn om te zien hoe trouw de deelnemers hun medicijnen blijven gebruiken, hoe hun kijk op (onveilige) seks de komende tijd verandert en wat PrEP zal betekenen voor de verspreiding van hiv in de hoofdstad. Vorige week verscheen een onderzoek van Imperial College London, gedaan onder 617 Nederlandse mannen met hiv, dat aantoont dat tweederde van alle infecties voorkomen kan worden door PrEP.
Door mee te doen aan deze proef en veel te lezen over het onderwerp weten Peter, Alexander en Giovanni nu veel meer over hiv en aids dan eerst. In ieder geval meer dan de massa, die vaak alleen weet dat je hiv kunt krijgen door contact met geïnfecteerd bloed of sperma en er verder liever niet over praat. Van de behandeling snapt men meestal weinig en van PrEP al helemaal niets. Als Giovanni, Peter en Alexander anderen vertellen dat ze PrEP gebruiken, krijgen ze geregeld de vraag: heb je dan hiv?
Confronterend
De gesprekken met leken kunnen confronterend zijn. Giovanni vertelt dat hij een keer vanuit bed naar de badkamer liep, toen zijn sekspartner een potje pillen op het nachtkastje zag staan. ‘Hij schrok ervan, omdat hij dacht dat Truvada alleen voor hiv-patiënten was. Toen moest ik hem uitleggen dat het juist ter preventie is.’ Alexander heeft alleen een paar vaste sekspartners verteld dat hij PrEP gebruikt. ‘Die zochten daarna meteen alle informatie op.’ Peter vertelt het inmiddels ook aan vrienden en familie. ‘Sommigen moet ik dan toch geruststellen dat ik niet hiv-positief ben.’
Anderen zijn juist iets te enthousiast, zegt Giovanni. ‘Een vriend vroeg of hij een paar pillen van mij mocht, zodat hij ook onveilige seks kon hebben. Dat mag natuurlijk niet, de GGD controleert ook hoe ieder lichaam erop reageert.’ Giovanni’s partner vindt het best jammer dat hij op seksueel gebied voorzichtiger moet zijn. ‘Ik kan in principe met iedereen onveilig neuken, terwijl hij alleen seks kan hebben met mannen van wie hij de hiv-status kent.’
De ultieme test voor PrEP-gebruikers: zou je onveilige anale seks hebben met iemand van wie je weet dat hij hiv heeft? Ja, zegt Alexander. ‘Maar alleen als hij medicijnen gebruikt en het virus niet meer traceerbaar is in zijn bloed.’ Dit wordt undetectable genoemd en de kans dat hiv dan wordt overgedragen, is erg klein. Als Giovanni single was geweest, had hij daar wel open voor gestaan. Peter had ook voor de proef on- veilige seks met mannen die undetectable waren. ‘Het kan natuurlijk altijd dat iemand liegt over zijn status, maar dankzij PrEP heb je in ieder geval geen zorgen meer.’
Peter had laatst een wrang gesprek met een vriend. ‘Hij deed het altijd veilig. Jij pijpt nog met een condoom, grapte ik dan tegen hem. Nu heeft hij toch hiv. Dat is heftig.’ Zo veilig deed hij het dan niet, breekt Alexander in. ‘Nou ja, hij deed het meestal veilig’, zegt Peter. ‘Maar hij liet zich te weinig testen. Hij dacht dus dat hij safe was.’ Peter voelt zich dan bijna schuldig dat zijn vriend nu hiv heeft terwijl Peter hiv-negatief is, onveilige seks kan hebben én gratis PrEP krijgt voorgeschreven.
Twijfels
Hoe zien ze de toekomst? Alexander twijfelt soms of hij moet doorgaan met dit jarenlange traject. ‘Ik weet nu hoe het is – en met onbekenden gebruik ik nog steeds condooms. Dus ik zou ook kunnen stoppen met PrEP. Die paar keer dat ik dan gevaar loop, doe ik het gewoon weer safe.’ Hij blijft het een lastig dilemma vinden: ‘Eigenlijk stop je gif in een gezond lijf. Is dat het me wel waard? Anderzijds is het kleine risico dat ik liep om hiv te krijgen nu wel weg. Dat geeft rust, de stress is weg.’
Voor Peter, die meedoet om de wetenschap te helpen, was het een eye-opener om te lezen dat iemand die PrEP gebruikt de gezondheidszorg minder geld kost dan iemand die geïnfecteerd is met hiv. Maar als je dagelijks een pil moet slikken om te voorkomen dat je na een hiv-infectie dagelijks pillen moet slikken, en je met hiv tegenwoordig een lang leven kunt leiden, waarom dan toch PrEP? Je hebt dan een keuze, zegt Alexander. ‘Wij kunnen stoppen met die pillen als we seksueel minder actief worden. Mensen met hiv moeten de rest van hun leven pillen slikken. Ook kan iemand met hiv toch last krijgen van medische complicaties.’ En vergeet niet het stigma op hiv.
De drie deelnemers gunnen alle homo’s in Nederland het ‘cadeau’ van PrEP. Het zal nog een tijdje duren voordat PrEP hier op de markt komt en verzekeraars bereid zijn dit dure medicijn te vergoeden. Alexander ziet PrEP dan ook als een middel dat je een paar jaar gebruikt en weer afbouwt als je ouder wordt ‘en de seks ophoudt’. Dan sputtert Giovanni ineens: ‘Hallo, ik ben 23, ik heb nog een heel seksleven voor me.’ Peter en Alexander lachen weer. ‘Wij ook hoor.’
De vermaarde aidsdeskundige Joep Lange, die in 2014 om het leven kwam bij de crash van vlucht MH17, was de geestelijk vader van het H-Team en deze proef. Lange zag al vroeg in hoe effectief PrEP is en baseerde zich op onderzoek in Afrika, waar PrEP werd ingezet bij hetero-koppels waarvan één partner was geïnfecteerd.
PrEP (pre-expositie profylaxe) is een preventieve behandeling in de vorm van een combinatietablet met de hiv-remmers emtricitabine en tenofovir (Truvada). Truvada is geregistreerd voor de behandeling van hiv. Voor het gebruik als preventief middel tegen hiv-infectie is door producent Gilead Sciences nog geen registratie aangevraagd bij het Europees geneesmiddelenbureau EMA. In de VS is Truvada door de Food and Drug Administration (FDA) wel geregistreerd voor hiv-preventie.
Dit was het tweede artikel over PrEP. De Volkskrant blijft de mannen volgen.